SKKN - Đa dạng hóa hoạt động trong giảng dạy nội dung về "Góc và đường thẳng" môn Toán Lớp 4 giúp học sinh phát triển tư duy và khả năng vận dụng thực tế - Trường Tiểu học Tiên Điền

Nội dung tài liệu: SKKN - Đa dạng hóa hoạt động trong giảng dạy nội dung về "Góc và đường thẳng" môn Toán Lớp 4 giúp học sinh phát triển tư duy và khả năng vận dụng thực tế - Trường Tiểu học Tiên Điền

1. 1 “Đa dạng hóa hoạt động trong giảng dạy nội dung về "Góc và đường thẳng" môn Toán lớp 4 giúp học sinh phát triển tư duy và khả năng vận dụng thực tế”. 1. Tổ chức hoạt động đo và tính toán thực tế giúp HS nâng cao năng lực vận dụng kiến thức Toán học Việc tổ chức hoạt động đo và tính toán thực tế nhằm tạo cơ hội cho HS lớp 4 được thực hành và nâng cao năng lực vận dụng kiến thức Toán học vào thực tế. Hoạt động được thiết kế để khuyến khích HS áp dụng lý thuyết đã học vào thực tiễn, qua đó giúp HS hiểu sâu sắc hơn về khái niệm và đơn vị đo góc, cũng như phát triển năng lực giải quyết vấn đề. Đồng thời, qua hoạt động này, HS cũng có thể cải thiện năng lực làm việc nhóm và tư duy sáng tạo khi tiến hành đo lường và phân tích dữ liệu. Để tổ chức hoạt động đo và tính toán thực tế, giúp HS nâng cao năng lực vận dụng kiến thức Toán học, tôi đã tiến hành các bước sau: Bước 1: Chuẩn bị công cụ Tôi chuẩn bị các công cụ đo đạc và hướng dẫn HS cách sử dụng. Bước 2: Phân công nhiệm vụ và tổ chức thực hành Tôi chia HS thành các nhóm nhỏ và phân công nhiệm vụ cụ thể cho mỗi nhóm. Mỗi nhóm sẽ đo các đối tượng khác nhau trong và ngoài lớp học. Bước 3: Chia sẻ và phản hồi Sau khi hoàn thành nhiệm vụ, mỗi nhóm trình bày kết quả và cách thức đo lường của mình. Tôi đưa ra nhận xét và chỉ dẫn thêm để cải thiện kỹ năng đo lường và tính toán của HS. Ví dụ 1: Khi cùng HS tìm hiểu nội dung Bài 7: Đo góc, đơn vị đo góc trang 23, Toán 4, KNTT, tôi đã chia nhóm và tổ chức hoạt động đo đạc, tính toán thực tế cho HS tham gia. Sau khi giới thiệu giúp HS hiểu rõ khái niệm về góc cũng như đơn vị đo góc (độ), tôi hướng dẫn các nhóm cách thức sử dụng thước đo góc một cách chính xác, hiệu quả. Tiếp đó, tôi chia HS thành 5 nhóm nhỏ và phát cho mỗi nhóm một chiếc thước đo góc và phân công nhiệm vụ cho các nhóm cụ thể như sau: - Nhóm 1: Đo góc của bàn học trong lớp học - Nhóm 2: Đo góc tạo bởi cánh cửa mở - Nhóm 3: Đo góc của kim đồng hồ chỉ 8 giờ 20 phút sáng - Nhóm 4: Đo góc của giá sách trong lớp học - Nhóm 5: Đo góc của các ô cửa sổ trong lớp học
2. 2 Trong quá trình HS đo đạc, tôi đi đến từng nhóm để hướng dẫn, giải đáp thắc mắc và hỗ trợ HS thực hiện nhiệm vụ. Sau khi các nhóm đã hoàn thành nhiệm vụ, tôi tổ chức cho các nhóm trình bày kết quả đo đạc của mình trước lớp. Đồng thời, tôi cũng đã dành thời gian để giải thích thêm về cách tính toán và xác định góc, cũng như ứng dụng thực tế của việc đo góc trong cuộc sống hàng ngày cho HS nắm rõ. Ví dụ 2: Trong giờ học hướng dẫn HS tìm hiểu nội dung Bài 27: Hai đường thẳng vuông góc, trang 91, Toán 4, KNTT, tôi đã tổ chức cho HS tham gia hoạt động đo và xác định xem các đường thẳng thực tế có vuông góc với nhau hay không. Sau khi giới thiệu khái niệm về hai đường thẳng vuông góc và cách nhận biết chúng, tôi chia HS thành 5 nhóm và giao cho mỗi nhóm một bộ thước đo cũng như phân công nhiệm vụ cụ thể: - Nhóm 1: Kiểm tra xem các góc tại bốn góc của bảng lớp có vuông góc không? - Nhóm 2: Đo và xác định xem các mép của cửa ra vào lớp học có vuông góc với sàn nhà không? - Nhóm 3: Đo góc giữa các cạnh của ti vi để kiểm tra tính vuông góc. - Nhóm 4: Kiểm tra các góc tạo bởi các mép bàn học với mặt bàn có phải là góc vuông hay không? - Nhóm 5: Đo và xác định góc tạo bởi chân bàn học với sàn lớp học có phải góc vuông không? Các nhóm HS đã nhiệt tình tham gia hoạt động, sử dụng thước đo để kiểm tra và xác định các góc. Trong quá trình làm việc, tôi đi quanh lớp, hỗ trợ và giải đáp thắc mắc cho các nhóm, đảm bảo rằng HS hiểu rõ nhiệm vụ và thực hiện đúng kỹ thuật đo đạc. Sau khi hoàn thành nhiệm vụ, từng nhóm HS đã trình bày kết quả của mình trước lớp, nêu rõ cách đo và kết luận về tính vuông góc của các đồ vật. Cuối cùng, tôi đã tổng kết lại bài học, nhấn mạnh các điểm chính về hai đường thẳng vuông góc và khuyến khích HS thực hành đo đạc thêm ở nhà hoặc trong các hoạt động hàng ngày để củng cố kiến thức. 2. Lồng ghép hoạt động trải nghiệm sáng tạo nhằm phát huy khả năng liên hệ, giải quyết vấn đề Toán học cho HS Việc lồng ghép hoạt động trải nghiệm sáng tạo nhằm phát huy khả năng liên hệ và giải quyết vấn đề Toán học của HS, giúp HS cải thiện và ứng dụng hiệu quả các kiến thức về góc và đường thẳng trong các tình huống thực tế. Qua đó, HS không chỉ hiểu bản chất của các khái niệm Toán học mà còn phát triển khả năng thực hành,
3. 3 tư duy phản biện và khả năng sáng tạo. Đồng thời, hoạt động này cũng nhằm khích lệ sự tương tác và hợp tác giữa các HS, qua đó xây dựng một môi trường học tập thú vị và hỗ trợ lẫn nhau. Hoạt động lồng ghép trải nghiệm sáng tạo được tổ chức nhằm thúc đẩy sự tương tác và sáng tạo trong môi trường học tập. Tôi đã tiến hành thực hiện hoạt động theo ba bước sau đây: Bước 1: Thiết kế hoạt động trải nghiệm Tôi thiết kế các hoạt động trải nghiệm sáng tạo phù hợp với nội dung bài học. Bước 2: Chuẩn bị tài nguyên và phân công nhiệm vụ Tôi giao nhiệm vụ chuẩn bị các tài nguyên cần thiết và phân công cụ thể cho từng nhóm HS. Mỗi nhóm sẽ có nhiệm vụ thực hành các khái niệm Toán học qua hoạt động sáng tạo được giao. Bước 3: Hướng dẫn và đánh giá Trong quá trình thực hiện, tôi đi quanh lớp để hướng dẫn và giải đáp thắc mắc cho HS. Sau hoạt động, các nhóm sẽ trình bày sản phẩm của mình và thảo luận về cách ứng dụng kiến thức đã học. Ví dụ 1: Sau khi hướng dẫn HS tìm hiểu nội dung Bài 19: Góc nhọn, góc tù, góc bẹt, trang 26, Toán 4, KNTT, tôi đã tổ chức cho HS tham gia hoạt động trải nghiệm vẽ tranh theo yêu cầu về góc. Trước tiên, tôi giải thích chi tiết về các loại góc nhọn, góc tù, và góc bẹt, cùng với các ví dụ minh họa cụ thể để HS dễ hiểu và hình dung. Sau đó, tôi yêu cầu HS di chuyển chỗ ngồi theo nhóm và phát giấy A3 cho mỗi nhóm. Yêu cầu của hoạt động là các em hãy vẽ một bức tranh theo đề tài tự do, sao cho trong bức tranh xuất hiện ít nhất: 5 góc nhọn; 3 góc tù; 3 góc bẹt Tiếp đến, các nhóm tiến hành thảo luận và lên ý tưởng cho bức tranh của mình. Tôi quan sát thấy các em chia nhau nhiệm vụ rõ ràng, có nhóm thì vẽ cảnh thiên nhiên, có nhóm vẽ cảnh thành phố, nhóm khác lại vẽ các nhân vật hoạt hình yêu thích,... Trong lúc các nhóm vẽ tranh, tôi sẽ đi xung quanh để hỗ trợ, nhắc nhở và đảm bảo các em đã hiểu rõ cách xác định và vẽ các loại góc theo yêu cầu. Sau khi các nhóm hoàn thành bức tranh, từng nhóm đã lên trình bày tác phẩm của mình trước lớp. Tôi yêu cầu thành viên các nhóm phải chỉ ra được từng góc nhọn, góc tù và góc bẹt trong bức tranh. Cuối cùng, tôi đã tổng kết lại bài học, khen ngợi sự sáng tạo và nỗ lực của các em, đồng thời nhấn mạnh tầm quan trọng của việc hiểu và áp dụng các kiến thức về góc vào thực tế.
4. 4 Ví dụ 2: Trong giờ học Bài 29: Hai đường thẳng song song, trang 98, Toán 4, KNTT, tôi đã tổ chức cho HS tham gia hoạt động trải nghiệm cắt ghép hình có tên gọi “Những mảnh ghép song song”. Với hoạt động này, trước đó tôi đã giới thiệu kiến thức về hai đường thẳng song song và hướng dẫn HS cắt các mảnh ghép có hình tam giác, hình chữ nhật, hình vuông,... Tiếp đến, tôi chia HS thành các nhóm và giao cho mỗi nhóm một chủ đề nhất định, chẳng hạn: - Nhóm 1: Cắt ghép chủ đề động vật - Nhóm 2: Cắt ghép chủ đề nhà ở - Nhóm 3: Cắt ghép chủ đề cây cối - Nhóm 4: Cắt ghép chủ đề trang phục - Nhóm 5: Cắt ghép chủ đề phương tiện Các nhóm sẽ có thời gian 15 phút để thảo luận, lên ý tưởng, cắt và ghép các mảnh ghép sao cho xuất hiện ít nhất 5 cặp đường thẳng song song để tạo thành những hình ảnh theo đúng chủ đề của nhóm mình. Hết thời gian, tôi mời đại diện các nhóm trình bày tác phẩm của mình trước lớp. Tôi yêu cầu các nhóm phải chỉ ra được các cặp đường thẳng song song trong tác phẩm. Cuối cùng, tôi đã khen ngợi sự sáng tạo và nỗ lực của từng nhóm, đồng thời nhấn mạnh lại kiến thức về hai đường thẳng song song thông qua các tác phẩm của các em. Thông qua việc vẽ tranh và cắt ghép, các em vừa chủ động học các khái niệm Toán học, vừa được thể hiện sự hiểu biết của mình một cách trực quan và hấp dẫn. Hoạt động này giúp HS tiếp thu bài học một cách tự nhiên và kích thích tư duy sáng tạo, đồng thời cũng giúp tôi có thể nhìn thấy được cách HS áp dụng kiến thức vào các hoạt động thực tế. 3. Khơi gợi hứng thú và tích cực hóa hoạt động học tập môn toán thông qua các trò chơi thú vị, hấp dẫn Việc sử dụng các trò chơi thú vị, hấp dẫn nhằm mục đích khơi gợi hứng thú và tích cực hóa việc học tập môn Toán, giúp HS lớp 4 cảm nhận được niềm vui trong quá trình học toán. Bằng cách tích hợp các khái niệm Toán học vào trò chơi, HS có thể học tập một cách tự nhiên và hiệu quả, thúc đẩy khả năng liên hệ và ứng dụng kiến thức toán vào đời sống hàng ngày. Qua đó, các em cũng phát triển được tư duy, khả năng năng làm việc nhóm và sáng tạo, đồng thời nâng cao sự tự tin và tích cực tham gia vào các hoạt động học tập.
5. 5 Các trò chơi học tập được tổ chức đã khơi gợi hứng thú học tập cho các em HS, thúc đẩy các em tích cực ứng dụng các kiến thức Toán học vào giải quyết vấn đề. Để thực hiện hoạt động này, tôi đã tiến hành các bước sau: Bước 1: Lựa chọn và thiết kế trò chơi Tôi lựa chọn và thiết kế các trò chơi giáo dục tích hợp các khái niệm Toán học phù hợp với lứa tuổi và năng lực của HS lớp 4. Bước 2: Chuẩn bị và tổ chức Tôi chuẩn bị các tài nguyên cần thiết cho trò chơi và tổ chức các hoạt động trong một không khí sôi động và thân thiện. Bước 3: Hướng dẫn và giám sát Tôi hướng dẫn cách chơi và giải thích tầm quan trọng của việc áp dụng kiến thức Toán vào các tình huống trong trò chơi. Trong quá trình chơi, tôi giám sát và đưa ra phản hồi kịp thời để HS tích cực tham gia và học hỏi từ trải nghiệm. Ví dụ 1: Trong giờ học Bài 9: Luyện tập chung, trang 31, Toán 4, KNTT, tôi đã tổ chức cho HS tham gia trò chơi “Nhìn hình ảnh - Đoán tên góc”. Mục tiêu: Củng cố và tăng cường kiến thức của HS về các loại góc đã học trong môn Toán, như góc nhọn, góc tù, góc bẹt và góc vuông. Cách chơi: - Ở trò chơi này, trước đó tôi đã sưu tầm các hình ảnh với nội dung là các góc mà HS đã được học, bao gồm: Góc nhọn, góc tù, góc bẹt, góc vuông,... Đồng thời, HS cũng được tôi yêu cầu chuẩn bị bảng con, phấn viết để tham gia trò chơi này. - Với mỗi hình ảnh được trình chiếu sẽ đi kèm theo 4 đáp án A,B,C,D, trong đó có 1 đáp án chính xác với số đo góc liên quan đến hình ảnh. Nhiệm vụ của HS là trong thời gian 30 giây phải nhanh chóng quan sát, suy luận và chọn ra đáp án chính xác về số đo góc của hình ảnh đó. - Nếu đưa ra được lựa chọn đúng, HS sẽ được tiếp tục tham gia trò chơi. Ngược lại, nếu dự đoán sai, HS sẽ trực tiếp bị loại. Cuối cùng, kết thúc các hình ảnh, những HS còn lại trên sân sẽ giành chiến thắng và nhận thưởng. Ví dụ 2: Trong tiết học nội dung Thực hanh và trải nghiệm vẽ hai đường thẳng vuông góc, hai đường thẳng song song tôi đã tổ chức cho HS tham gia trò chơi thực hành với tên gọi “Tay xinh tay khéo”. Mục tiêu: Giúp HS củng cố và thực hành kiến thức về hình học, đo lường, góc, đường thẳng vuông góc, song song trong một bối cảnh sáng tạo và thực tế. Cách chơi:
6. 6 - Đối với trò chơi “Tay xinh tay khéo”, tôi đã chuẩn bị các que gỗ và một số dụng cụ thủ công như: dây thừng, keo hai mặt, dây kim tuyến,... Bên cạnh đó, tôi cũng yêu cầu HS chuẩn bị kéo, bút màu để tham gia trò chơi. - Đến tiết học, sau khi cùng HS ôn tập lại kiến thức về hình học, đo lường, góc, đường thẳng vuông góc, song song, tôi đã chia nhóm, yêu cầu HS di chuyển chỗ ngồi theo nhóm và trình chiếu một đoạn video ngắn hướng dẫn cách làm khung ảnh từ các que gỗ cho HS quan sát. - Nhiệm vụ của trò chơi là trong thời gian 10 phút các nhóm phải nhanh chóng sử dụng các nguyên vật liệu đã chuẩn bị và nguyên vật liệu được phát để sáng tạo thành các khung ảnh vận dụng kiến thức về hình học, đo lường, góc, đường thẳng vuông góc, song song mà các em đã được học. - Hết thời gian, tôi sẽ mời các nhóm trưng bày sản phẩm trước lớp và chấm điểm chéo cho nhau. Cuối cùng, nhóm nào có tổng điếm chéo từ các nhóm và từ tôi cao nhất sẽ giành chiến thắng trong trò chơi. Việc kết hợp giữa học tập và giải trí thông qua các trò chơi đã giúp HS gắn kết kiến thức Toán học với hoạt động thực tế một cách tự nhiên và hiệu quả. Hoạt động này không chỉ giúp HS thích thú hơn với môn học mà còn cải thiện kỹ năng sống và sự sáng tạo thông qua việc thiết kế và thực hiện các nhiệm vụ trong trò chơi. Sau khi thực hiện các hoạt động đa dạng trong giảng dạy nội dung về "Góc và đường thẳng" trong môn Toán lớp 4, tôi nhận thấy sự thay đổi tích cực rõ rệt ở HS. Các em không chỉ nắm vững kiến thức Toán học một cách sâu sắc hơn thông qua việc ứng dụng thực tế trong hoạt động đo và tính toán, mà còn phát triển khả năng sáng tạo và giải quyết vấn đề qua các trải nghiệm sáng tạo. Ngoài ra, việc tích cực tham gia vào các trò chơi giáo dục đã giúp HS tăng cường sự hứng thú học tập, làm tăng khả năng tương tác và hợp tác giữa các bạn trong lớp. Qua đó, các em HS đã thể hiện sự tự tin hơn, chủ động hơn trong học tập và có thái độ tích cực hơn đối với môn Toán, từng bước hình thành và phát triển tư duy Toán học mạnh mẽ.