SKKN - Vận dụng học thông qua chơi để nâng cao chất lượng giờ dạy môn Tiếng Việt Lớp 4 - Trường Tiểu học Tiên Điền

Nội dung tài liệu: SKKN - Vận dụng học thông qua chơi để nâng cao chất lượng giờ dạy môn Tiếng Việt Lớp 4 - Trường Tiểu học Tiên Điền

1. ỦY BAN NHÂN DÂN HUYỆN NGHI XUÂN SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM ĐỀ TÀI: Vận dụng “Học thông qua chơi” để nâng cao chất lượng giờ dạy môn Tiếng Việt lớp 4” 1
2. MỤC LỤC NỘI DUNG Trang A. PHẦN MỞ ĐẦU 3 I. Bối cảnh của đề tài 3 II. Lí do chọn đề tài 3 III. Phạm vi và đối tượng nghiên cứu 3 IV. Mục đích nghiên cứu 4 V. Điểm mới của đề tài 4 B. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU 4 I. Cơ sở lý luận 4 1. Khái niệm Học thông qua Chơi là gì? 4 2. Đặc điểm của Học thông qua Chơi 5 II. Thực trạng của vấn đề 5 1. Ưu điểm 5 2. Tồn tại, hạn chế 5 3. Kết quả khảo sát 6 III. Các biện pháp vận dụng học thông qua chơi vào dạy học môn 7 Tiếng Việt lớp 4 Biện pháp 1. Chú trọng xây dựng kế hoạch bài dạy theo hướng Học 7 thông qua chơi Biện pháp 2. Vận dụng Học thông qua chơi để tạo không khí học tập 10 sôi nổi, vui vẻ và tích cực Biện pháp 3. Tự chủ, linh hoạt lựa chọn hình thức và kĩ thuật dạy học tích 11 cực theo hướng Học thông qua chơi Biện pháp 4. Tạo nhiều cơ hội cho học sinh được trải nghiệm với Học 13 thông qua chơi IV. Hiệu quả của biện pháp 15 C. PHẦN KẾT LUẬN 17 I. Bài học kinh nghiệm 17 II. Ý nghĩa của sáng kiến 17 III. Khả năng ứng dựng 17 IV. Ý kiến đề xuất 18 PHỤ LỤC 19 TÀI LIỆU THAM KHẢO 20 2
3. A. PHẦN MỞ ĐẦU I. Bối cảnh của đề tài Mục tiêu chung của chương trình Giáo dục phổ thông năm 2018 đó chính là chú trọng vào đổi mới phương pháp giáo dục, từ trang bị kiến thức sang phát triển toàn diện năng lực – phẩm chất người học, kết hợp hài hòa giữa đức, trí, thể, mỹ và chú trọng thực hành, để học sinh biết vận dụng những điều đã học vào thực tế. Đặc biệt, Tiếng Việt là một trong những môn học tích hợp, lấy hệ thống chủ đề, chủ điểm làm chỗ dựa để phát triển năng lực - phẩm chất học sinh. Học tốt môn Tiếng Việt là tiền đề để học sinh tiếp thu tốt kiến thức của các môn học khác, giúp các em tự tin, chủ động, mạnh dạn trong các hoạt động học tập, vui chơi. Đồng thời khi đổi mới kĩ thuật, phương pháp, hình thức tổ chức dạy học giúp học sinh phát huy tính tích cực, chủ động trong quá trình học tập. Các phương pháp, kĩ thuật dạy học tích cực còn kích thích khả năng tư duy, sự sáng tạo của học sinh một cách tốt nhất. Đặc biệt môn Tiếng Việt lớp 4, “Học thông qua chơi” tạo ra môi trường giáo dục cho học sinh được tương tác, trải nghiệm, khám phá và giải quyết vấn đề học tập một cách vui vẻ, hứng thú, từ đó phát triển năng lực học sinh. Qua đó hoc sinh được phát triển tối ưu năng lực ngôn ngữ, năng lực giao tiếp hợp tác. II. Lí do chọn đề tài Dạy học theo lối mòn vẫn còn tồn tại trong quá trình tiếp cận và thực hiện chương trình giáo dục phổ thông 2018. Đó cũng là nỗi niềm trăn trở và thách thức đối với người giáo viên, trong đó có bản thân tôi. Để tháo gỡ nút thắt đó, tôi đã suy nghĩ làm thế nào để học sinh được “học mà vui, vui mà học”, và “Học thông qua chơi” chính là sự lựa chọn để phù hợp với xu hướng để đạt được mục tiêu của chương trình Giáo dục phổ thông 2018 hiện nay. Năm học 2023 – 2024, tôi nhận chủ nhiệm và giảng dạy lớp 4 – là lớp được thực hiện chương trình GDPT 2018 lần đầu tiên. Ngay từ đầu năm, tôi nhận thấy học sinh lớp tôi vẫn thiếu tự tin, thụ động trong học tập, các tiết học Tiếng Việt diễn ra vẫn còn căng thẳng. Tôi cảm nhận học sinh lớp tôi vẫn còn bị áp lực trong học tập. Các biểu hiện như: lười phát biểu, tham gia hoạt động nhóm chưa tích cực, lớp học chưa hoạt náo điều này ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng học tập. Vậy làm thế nào để áp dụng Học thông qua chơi vào hoạt động dạy học mang lại hiệu quả? Là một giáo viên, tôi luôn mong muốn học sinh yêu thích môn học, giờ học đạt hiệu quả cao và học sinh tiếp thu môn học một cách hứng thú nhất. Chính vì vậy, tôi đã mạnh dạn nghiên cứu và thực hiện biện pháp “Vận dụng “Học thông qua chơi” để nâng cao chất lượng giờ dạy môn Tiếng Việt lớp 4” III. Phạm vi và đối tượng nghiên cứu - Đối tượng nghiên cứu: Học sinh lớp 4 trường tiểu học tôi đang công tác. 3
4. - Phạm vi nghiên cứu: Áp dụng “Học thông qua chơi” trong dạy học Tiếng Việt lớp 4 IV. Mục đích nghiên cứu Vận dụng Học thông qua chơi trong quá trình học Tiếng Việt nhằm hướng tới mục đích tạo điều kiện để học sinh có cơ hội trải nghiệm, thực hành, mở rộng hiểu biết của mình qua môn Tiếng Việt; Giải toả bớt căng thẳng cho học sinh trong quá trình tiếp cận kiến thức;Thay đổi cách học nhằm phát huy các năng lực mà chương trình GDPT 2018 đã quy định. V. Điểm mới của đề tài - Vận dụng Học thông qua chơi vào dạy học môn Tiếng Việt lớp 4 giúp học sinh thoát ra khỏi khuôn mẫu của một tiết học thông thường theo lối mòn, tạo ra cho các em môi trường học tập có sự tương tác, trải nghiệm và khám phá, từ đó giải quyết vấn đề học tập một cách tích cực, vui vẻ và hứng thú hơn tăng hiệu quả của môn học. - Người giáo viên mạnh dạn, linh hoạt và sáng tạo khi áp dụng các phương pháp, kĩ thuật dạy học tích cực vào trong hoạt động học giúp các em tự chiếm lĩnh tri thức, rèn luyện các kĩ năng, sự sáng tạo, tăng tính chủ động, tích cực của học sinh.Từ đó giúp ta đạt được mục tiêu và yêu cầu cần đạt của chương trình GDPT 2018 đề ra. - Xây dựng được mối quan hệ mật thiết trong công tác giáo dục đạo đức, kĩ năng sống cho học sinh. Tạo nên những mối quan hệ thân thiện giữa giáo viên với học sinh, học sinh với học sinh. B. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU I. Cơ sở lý luận 1. Khái niệm Học thông qua Chơi là gì? Học thông qua Chơi được hiểu theo nghĩa rộng là hướng tiếp cận giáo dục, ở đó học sinh được tương tác, trải nghiệm, khám phá và giải quyết vấn đề trong môi trường học tập vui vẻ. Giáo viên kết nối mục tiêu học tập với hoạt động chơi nhằm thúc đẩy sự tham gia và tự chủ của học sinh, từ đó góp phần phát triển phẩm chất và năng lực của người học. Học không chỉ đơn thuần là việc ghi nhớ các nội dung kiến thức. Khi trẻ có nhiều cơ hội chia sẻ ý kiến, thực hành và được lựa chọn học gì và học như thế nào thì các em sẽ học sâu hơn và có được các kĩ năng phục vụ cho cuộc sống. Chơi không chỉ là chơi các trò chơi hay các hoạt động vận động. Có rất nhiều loại hoạt động và trải nghiệm mà trẻ được tự do khám phá, tìm tòi cũng được hiểu là Chơi. Và các hoạt động đó thường có cấu trúc và có định hướng của giáo viên. Giáo 4
5. viên cần tin tưởng vào khả năng của học sinh và nên tạo cơ hội để các em phát huy khả năng tư duy và chủ động trong hoạt động của mình thay vì giáo viên hướng dẫn chi tiết, dẫn dắt cụ thể và giải thích mọi điều. 2. Đặc điểm của Học thông qua Chơi “Vui vẻ”, “tham gia tích cực”, “có nhiều cơ hội thử nghiệm”, tương tác xã hội” đó là những đặc điểm nổi bật của “Học thông qua chơi”. HS hứng thú được tham gia chơi, được trải nghiệm những khoảnh khắc hồi hộp, ngạc nhiên, phấn khích hay vui sướng khi mình vượt qua các thử thách. Học thông qua chơi luôn đòi hỏi HS phải được tham gia vào quá trình hoạt động. Tính tích cực được thể hiện khi các em say sưa và tập trung cao độ vào hoạt động học tập. Bên cạnh đó việc Học thông qua chơi cũng tạo điều kiện để các em được làm lại nhiều lần qua đó sẽ giúp các em nhớ lâu hơn kiến thức được học. Qua các hoạt động đó các em cũng thể hiện suy nghĩ của mình, qua tương tác trực tiếp, HS sẽ được chia sẻ và hiểu ý tưởng của bạn bè, thầy cô. Từ đó, các em không chỉ cảm thấy thoải mái mà còn cảm thấy gắn kết và tạo mối quan hệ thân thiết với các bạn trong lớp. II. Thực trạng của vấn đề Khó khăn lớn nhất mà tôi nhận thấy là tâm lý của giáo viên ngại thay đổi, ngại áp dụng các phương pháp và kĩ thuật dạy học mới. Đồng thời giáo viên chưa nhận thấy ý nghĩa, tầm quan trọng của Học thông qua chơi nên chưa mạnh dạn và hứng thú, chịu khó thực hiện. Một số giáo viên đã áp dụng dạy học thông qua chơi nhưng còn lúng túng, chưa khai thác hết được các tác dụng của Học thông qua chơi dẫn đến việc áp dụng chưa thực sự hiệu quả. Một số ít giáo viên còn nhầm lẫn đặc điểm của Học thông qua chơi là tổ chức trò chơi cho học sinh trong các tiết học. 1. Ưu điểm Về phía giáo viên: - Nhà trường luôn quan tâm, tạo mọi điều kiện, chú trọng tới việc đổi mới phương pháp hình thức tổ chức dạy học nhằm thực hiện thành công mục tiêu giáo dục. - Phần lớn GV có tinh thần ham học hỏi, tích cực đổi mới phương pháp và hình thức tổ chức dạy học, bước đầu đã biết vận dụng Học thông qua chơi vào trong dạy học. Về phía học sinh: - HS tích cực nên giờ học vận dụng Học thông qua chơi các em rất hào hứng và mong chờ. 2. Tồn tại, hạn chế Tuy nhiên, trong quá trình áp dụng Học thông qua chơi vào giảng dạy, tôi vẫn nhận thấy một số khó khăn thường gặp phải đó là: 5
6. Về giáo viên: Mức độ nhận thức và vận dụng của giáo viên về vai trò của Học thông qua chơi trong dạy học Tiếng Việt chưa được cao. Bên cạnh đó, trong quá trình dạy học, vì sợ mất thời gian nên nhiều giáo viên chưa chú trọng tổ chức các hoạt động tăng sự tương tác xã hội và tạo cơ hội cho học sinh có nhiều cơ hội trải nghiệm, sáng tạo. Về học sinh: Học sinh chưa thật sự hứng thú khi học môn Tiếng Việt. Bên cạnh đó, mức độ tự chủ của học sinh còn thấp, khả năng diễn đạt, sự mạnh dạn, tự tin trong các hoạt động chưa cao. 3. Kết quả khảo sát Từ những nguyên nhân trên, ngay từ đầu năm học 2023 - 2024 tôi đã tiến hành khảo sát về mức độ nhận thức và vận dụng Học thông qua chơi trong giảng dạy của giáo viên cùng với mức độ hứng thú của học sinh lớp 4A4 khi học môn Tiếng Việt. Kết quả thu được như sau: Kết quả khảo sát về mức độ nhận thức và vận dụng của giáo viên về Học thông qua chơi trong dạy học Tiếng Việt (Hình thức làm phiếu khảo sát) – Xem phụ lục 1, phụ lục 2. Kết quả khảo sát mức độ hứng thú khi học môn Tiếng Việt của 32 học sinh lớp 4A4 năm học 2023 – 2024 (Hình thức làm phiếu khảo sát) - Xem phụ lục 3 6
7. Qua kết quả khảo sát chúng ta thấy rằng mức độ nhận thức của giáo viên về việc không cần thiết của Học thông qua chơi trong Tiếng việt còn chiếm tỉ lệ cao (30%); giáo viên thường xuyên vận dụng Học thông qua chơi còn rất thấp (11%), giáo viên chỉ thỉnh thoảng vận dụng hoặc không bao giờ. Bên cạnh đó, mức độ rất hứng thú của học sinh khi học Tiếng Việt cũng chưa cao (29%). Từ những thực trạng đó, là một giáo viên tôi luôn băn khoăn và trăn trở làm thế nào để áp dụng Học thông qua chơi vào trong các tiết dạy mang lại hiệu quả cao? Chính vì vậy, tôi đã mạnh dạn nghiên cứu và thực hiện biện pháp “Vận dụng Học thông qua chơi vào dạy học môn Tiếng Việt lớp 4”. III. Các biện pháp vận dụng học thông qua chơi vào dạy học môn Tiếng Việt lớp 4 Biện pháp 1. Chú trọng xây dựng kế hoạch bài dạy theo hướng Học thông qua chơi Dựa vào các đặc điểm và loại hình của học thông qua Chơi, GV có thể thiết kế bài dạy vào tất cả các hoạt động như Khởi động, Khám phá, Luyện tập, Vận dụng của môn Tiếng Việt. Để thiết kế, xây dựng kế hoạch bài dạy theo hướng Học thông qua chơi, tôi luôn rà soát yêu cầu cần đạt của bài học, từ đó xác định Học thông qua chơi sẽ được áp dụng, thực hiện trong phần nào của tiến trình bài dạy. Vận dụng linh hoạt, sáng tạo các phương pháp, kĩ thuật (như sơ đồ tư duy, kĩ thuật khăn trải bàn, kĩ thuật phòng tranh, kĩ thuật mảnh ghép ) để áp dụng học thông qua chơi phù hợp với đối tượng học sinh và không gian lớp học. Khi xây dựng kế hoạch bài dạy có vận dụng Học thông qua chơi cần làm nổi bật 5 đặc điểm quan trọng: vui vẻ, tương tác xã hội, tham gia tích cực, ý nghĩa và có nhiều cơ hội trải nghiệm. Với mỗi bài dạy không nhất thiết phải hội tụ đầy đủ 5 đặc điểm đó, đồng thời những đặc điểm đó có thể được thể hiện ở các mức độ khác nhau. Từ đó sẽ giúp giáo viên phát triển kế hoạch bài học hướng đến một lớp học vui vẻ, học sinh tích cực, khi giao nhiệm vụ học sinh chủ động tham gia đồng thời các em có nhiều cơ hội được trải nghiệm hơn. Trong chương trình Tiếng Việt lớp 4, tôi đã vận dụng Học thông qua chơi một cách linh hoạt vào một số hoạt động trong mỗi bài học. Ví dụ 1: Thiết kế bài dạy: Bài đọc 3: Vệt phấn trên mặt bàn ( Tr.12 – tập 2 – Sách KNTTVCS ) Căn cứ vào yêu cầu cần đạt của bài học, tôi xác định trong bài dạy của mình có hai hoạt động là Khởi động và Đọc hiểu để tổ chức vận dụng Học thông qua chơi. + Ở hoạt động Khởi động: Tôi cho học sinh múa hát vận động bài “Lớp 7
8. chúng mình đoàn kết” để tạo không khí vui vẻ, thoải mái trước khi bắt đầu bài học, từ đó dẫn dắt vào bài mới. + Với hoạt động Đọc hiểu: Tôi áp dụng kĩ thuật mảnh ghép: Bước 1: 1 HS đọc lần lượt 5 câu hỏi Bước 2: Thực hiện theo nhóm chuyên gia với 5 nhóm mỗi nhóm sẽ lần lượt cùng nhau làm việc, thảo luận để chia sẻ về câu trả lời của nhóm mình; từ đó nhóm trưởng tổng hợp và thống nhất câu trả lời đúng. Bước 3: Sau khi 5 nhóm chuyên gia đã thực hiện xong nhiệm vụ của mình sẽ đến nhóm mảnh ghép làm việc. Các thành viên trong nhóm lần lượt chia sẻ về câu trả lời của mình khi thực hiện ở nhóm chuyên gia, sau đó nhóm trưởng tổng hợp và thống nhất cả nhóm về kết quả của 5 câu hỏi. Bước 4: Đại diện của các nhóm lần lượt chia sẻ từng câu hỏi và mời các nhóm khác nhận xét cũng như mời các nhóm chia sẻ về câu tiếp theo. Kế hoạch bài dạy “Vệt phấn trên mặt bàn” Hình ảnh cách chuyên gia đang chia se kết quả học tập 8
9. Với các bước triển khai như trên, tôi đã giúp học sinh thoát khỏi sự gò bó của cách học thông thường, đó là đọc câu hỏi và trả lời. Tôi đã cho HS tự phát huy khả năng làm chủ bài học, được chia sẻ trong nhóm hai lượt khác nhau. Học sinh rất hào hứng qua đó các năng lực như: năng lực văn học, năng lực giải quyết vấn đề, năng lực giao tiếp hợp tác được hình thành và phát triển rất tự nhiên. Ví dụ 2: Bài đọc 13:Con vẹt xanh – Tr.55 – tập, bộ sách KNTTVCS Với bài này tôi xác đã xác định vận dụng Học thông qua chơi ở hoạt động Vận dụng với mục tiêu: Học sinh nêu lại được nội dung, ý nghĩa của bài. Biết lễ phép trong giao tiếp, không nóng giận với những người xung quanh. Biết sống chan hoà, thân ái. Để Vận dụng Học thông qua chơi, tôi tổ chức cho học sinh trò chơi “Phóng viên nhí” Bước 1: GV tổ chức trò chơi “Phóng viên nhí” nêu cách chơi. Cách chơi: Một học sinh sẽ đóng vai phóng viên nhí để phỏng vấn các bạn các câu hỏi vừa thảo luận. Các học sinh được phỏng vấn sẽ trả lời câu hỏi mà phóng viên đưa ra. Bước 2: Phóng viên sẽ lần lượt đi phỏng vấn các bạn trong lớp một số câu hỏi như: Câu 1: Bạn có thường xuyên cáu kỉnh với những người xung quanh của mình không? Câu 2: Khi trút sự giận dữ lên người khác bạn cảm thấy như thế nào? Câu 3: Một cơn giận sẽ gây ra hậu quả như thế nào? Câu 4: Qua bài đọc này bạn rút ra được điều gì cho bản thân? Nội dung phỏng vấn có thể là: + Mình xin chào tất cả các bạn. Mình là phóng viên nhí đến từ báo Nhi đồng. Hôm nay, mình xin được phỏng vấn các bạn qua bài tập đọc “Những vết đinh”. Bạn cho mình biết: Bạn có thường xuyên cáu kỉnh với những người xung quanh của mình không? (Phóng viên mời một số bạn trả lời.). Tương tự cho câu hỏi 2, 3 và 4. + Mình cảm ơn các bạn. Mình thấy các bạn trả lời rất tốt. Mình đề nghị cả lớp thưởng cho các bạn 1 tràng pháo tay. Bước 3: Sau khi phỏng vấn xong phóng viên sẽ tổng hợp ý kiến chung và nhận xét. Bước 4: Qua trò chơi “Phóng viên nhí” GV hướng dẫn học sinh vận dụng rút ra bài học từ câu chuyện “Những vết đinh” vào cuộc sống hàng ngày. Hoạt động Vận dụng Giáo viên tổ chức cho học sinh chơi trò HS nghe GV phổ biến cách chơi chơi “Phóng viên nhí” GV cho HS phỏng vấn lần lượt các bạn - Xung phong làm phóng viên, phỏng 9
10. trong lớp với các câu hỏi như: vẫn các bạn trong tổ (nhóm hoặc trong Câu 1: Bạn đã từng thiếu lễ phép với ai lớp) chưa? HS trả lời: Câu 2: Nếu bạn nghe ai đó nói chuyện thiếu lịch sự hoặc trả lời cộc lộc bạn cảm thấy thế nào? Câu 3: Bạn đã từng giận hoặc nổi cáu với ai chưa? Câu 4: Sau đó bạn cảm thấy thế nào? Câu 5: Chúng ta có nên có những lời nói, hành động thiếu lịch sự như vậy không? Vì sao? Kế hoạch bài dạy “Con vẹt xanh” Học sinh tham gia trò chơi phỏng vấn “Phóng viên nhí” Biện pháp 2. Vận dụng Học thông qua chơi để tạo không khí học tập sôi nổi, vui vẻ và tích cực Với Học thông qua chơi, giáo viên truyền cảm hứng cho học sinh bằng cách tạo không khí học tập vui vẻ. Vui vẻ trong Học thông qua chơi là niềm vui, sự thích thú, động lực, hồi hộp và cảm xúc tích cực. Niềm vui có thể xuất hiện ngay khi bắt đầu các hoạt động học tập, có thể xuất hiện trong quá trình hoặc sau khi kết thúc hoạt động học tập, khi được tham gia các hoạt động trải nghiệm, được khám phá. Khi học sinh được trải qua nhiều cung bậc cảm xúc thì hiệu quả tiết học càng cao. Ví dụ 1: Để tạo không khí vui vẻ, sôi nổi và tích cực cho HS ngay từ đầu tiết học mà vẫn đảm bảo mục tiêu. Ở phần khởi động của bài “ LTVC: Tính từ” – tr 94 tập 1 – Sách KNTTVCS. Tôi vận dụng Học thông qua chơi như sau Bước 1: HS múa hát vận động bằng bài hát “Người tôi yêu tôi thương”. Bước 2: HS trả lời câu hỏi: Nội dung của bài hát trên muốn nói với chúng ta điều gì? Bước 3: GV chốt – dẫn dắt vào bài mới. 10
11. Học sinh đạng được vận động và hát bài hát “Người tôi yêu tôi thương” Ví dụ 2. Bài 23. Viết: Viết bài văn miêu tả cây cối (Tr.108/TV4, tập 2 bộ sách KNTTVCS) Để tạo không khí vui vẻ và nhắc lại nội dung đã học từ tiết trước, tạo tâm thế cho học sinh chuẩn bị hoàn thành bài văn miêu tả cây cối, tôi đã vận dụng Học thông qua chơi sau khi học sinh lựa chọn nội dung miêu tả. Bước 1: Tôi cho HS đọc lời bài vè Bước 2: Mở nhạc và đọc theo nhịp bài vè “Vè miêu tả” Bước 3: Học sinh viết bài. Bước 4: Nhìn vào nội dung bài vè để đánh giá bài viết theo cấu tạo; theo lời văn, HS vỗ tay theo nhịp đồng thanh đọc bài vè Với các hoạt động Khám phá, Luyện tập hoặc Vận dụng, tôi thường tổ chức cho học sinh chiếm lĩnh kiến thức bằng các trò chơi. Những cách làm như vậy chính là đưa hình thức Học thông qua chơi vào bài giảng để giúp học sinh được linh hoạt hơn, có nhiều cơ hội hơn trong học tập và phát triển năng lực toàn diện hơn. Biện pháp 3. Tự chủ, linh hoạt lựa chọn hình thức và kĩ thuật dạy học tích cực theo hướng Học thông qua chơi Bên cạnh việc khai thác tìm hiểu nội dung dạy học, linh hoạt lựa chọn trong hình thức tổ chức, kĩ thuật dạy học cũng tạo nên sự hứng thú, khơi gợi niềm đam mê của các em. Đó chính là cách tổ chức dạy học dưới dạng các trò chơi, tổ chức hoạt động đóng vai, sơ đồ tư duy, tổ chức dạy học dự án, trải nghiệm, kĩ thuật khăn trải bàn, kĩ 11
12. thuật phòng tranh... Tôi đã linh hoạt lựa chọn, điều chỉnh một số hình thức học tập trong môn Tiếng Việt lớp 4 phù hợp với đặc điểm tình hình lớp mình để tạo hứng thú cho học sinh. 1. Vận dụng sơ đồ tư duy Ví dụ 1: Bài 19.Viết. Lập dàn ý cho bài văn miêu tả cây cối (Trang 104 – TV4 tập 2, bộ sách KNTTVCS) Với bài học này, tôi đã đưa học sinh ra khỏi không gian lớp học. Các em được tự do quan sát cây cối ở vườn trường. Sau khi quan sát, các em có thể ghi chép theo sơ đồ tư duy có 3 nhánh chính (nhánh Mở bài, nhánh Thân bài và nhánh Kết bài) Học sinh quan sát cây cối ở vườn trường Học sinh làm việc, chia sẻ về sơ đồ tư duy 2. Vận dụng kĩ thuật khăn trải bàn Ví dụ: Ở phân môn Luyện từ và câu: Danh từ (Trang 9 – TV4 tập 1, bộ sách KNTTVCS) Hoạt động Luyện tập: Để giúp HS nắm vững vàng về danh từ ở BT3/tr10 “Tìm các danh từ chỉ người, vật trong lớp học của em”, tôi tổ chức Học thông qua 12
13. chơi như sau: Bước 1: GV tổ chức cho HS chơi trò chơi “Trang trí khăn trải bàn”. Bước 2: Cho HS thảo luận nhóm 4 hoàn thành các phiếu học tập theo hình thức “Trang trí khăn trải bàn”. Bước 3: Kết hợp Kĩ thuật phòng tranh, cho HS trưng bày, triển lãm sản phẩm “Khăn trải bàn” của nhóm ở xung quanh lớp học. Bước 4: 1 nhóm chia sẻ trước lớp, đại diện từng nhóm đứng bên tranh để kiểm tra bài làm và tích vào danh từ đúng. Tìm các danh từ chỉ người, vật trong lớp học của em Học sinh tham gia kĩ thuật khăn trải bàn kết hợp kĩ thuật phòng tranh Từ đó học sinh rất vui vẻ, thích thú tham gia vào bài học, các em thấy hào hứng về sự thay đổi của hình thức tổ chức và tiếp thu kiến thức một cách nhẹ nhàng hơn, khắc sâu hơn cho các em. Với cách linh hoạt lựa chọn hình thức dạy học phù hợp, kết hợp vận dụng các phương pháp và kĩ thuật dạy học tích cực, tôi đã khơi gợi được sự đam mê, hứng thú trong học tập của các em, góp phần hình thành và phát triển một số năng lực và phẩm chất cho các em phù hợp với mục tiêu chương trình hiện nay. Biện pháp 4. Tạo nhiều cơ hội cho học sinh được trải nghiệm với Học thông qua chơi Để học sinh có cơ hội được trải nghiệm, khám phá vận dụng những kiến thức đã học vào thực tiễn cuộc sống, giúp bài học trở nên sâu sắc và ý nghĩa hơn khi tổ chức hoạt động Học thông qua chơi, tôi luôn cố gắng tạo ra nhiều cơ hội cho học sinh được viết, vẽ và chia sẻ ý kiến để bộc lộ những kiến thức, kĩ năng và kinh 13
14. nghiệm của bản thân nhằm kết nối với nội dung mới của bài học/chủ đề. Ví dụ 1: Luyện từ và câu: Luyện tập về danh từ (Tr.24,25 TV4 tập 1, bộ sách KNTTVCS) Với bài học này, tôi đã vận dụng Học thông qua chơi ở Hoạt động vận dụng Để học sinh nắm chắc chắn về danh từ, tôi đã tổ chức cho học sinh tham gia “Hội chợ danh từ” với mục tiêu nhận diện, phân loại một số nhóm danh từ theo đặc điểm về nghĩa. Bước 1: Giáo viên chuẩn bị sẵn những chiếc mẹt để đựng các danh từ tương ứng với các nhóm danh từ chỉ người, chỉ vật, chỉ con vật, chỉ thời gian được viết sẵn trong thẻ từ: hàng xóm, người, cụ, phụ lão, bạn, học sinh, chuồng, mái, nhà, khói, bếp, đầu làng, đồng, vải thiều, bãi, gà, lợn, buổi sáng, hôm nay, chủ nhật, giáo viên, hiệu trưởng, mẹ, mùa hè, con sâu, con chim Bước 2: Giáo viên tổ chức hoạt động nhóm: Các nhóm sẽ lên trao đổi, tìm hiểu về các danh từ để sắp xếp phù hợp với các nhóm. Bước 3: Tổ chức thi đua giữa các nhóm. Học sinh tham gia hội chợ danh từ Với hoạt động này tôi nhận thấy học sinh rất hứng thú, được trực tiếp lựa chọn các danh từ phù hợp để đặt vào trong mẹt tre đúng với yêu cầu, học sinh có cảm giác như đang được tham gia hội chợ. Tiết học trở nên vui nhộn, thú vị và hiệu quả hơn. Ví dụ 2: Bài viết 1: Quan sát cây cối (Cấu tạo của bài văn) – TV4, Tr.91 bộ sách KNTTVCS. + Hoạt động luyện tập, thực hành: Với mục tiêu giúp học sinh vận dụng kiến thức đã học vào thực tiễn; Tạo không khí vui vẻ, hào hứng cho học sinh; Phát triển năng lực ngôn ngữ và năng lực văn học. Tôi vận dụng Học thông qua chơi ở Hoạt động Luyện tập qua việc tổ chức cho học sinh trải nghiệm theo hình thức vẽ tranh. Bước 1: Học sinh làm việc nhóm: Thảo luận, nói cho nhau nghe về vẻ đẹp của cây bàng (cây phượng, cây xoài, ) qua cảm nhận của mình. Bước 2: Các nhóm chọn vẽ về vẻ đẹp của cây bàng (cây phượng, cây xoài, ) 14
15. theo từng mùa. Bước 3: Các nhóm tiến hành vẽ tranh. Bước 4: Nói cho nhau nghe cảm nhận về vẻ đẹp của cây bàng qua tranh vẽ. Bước 5: Đại diện của các nhóm chia sẻ trước lớp. Qua đó, phát huy được khả năng sáng tạo, cảm xúc của bản thân thể hiện qua tranh vẽ. Đồng thời giúp học sinh phát huy được vốn ngôn ngữ và khả năng diễn đạt. HS sử dụng tranh vẽ để giới thiệu kết quả quan sát Với tinh thần tự chủ, linh hoạt trong việc lựa chọn hình thức dạy học tích cực, tôi đã khơi gợi được sự đam mê, hứng thú trong học tập của các em, tạo cơ hội cho các em được trải nghiệm, liên hệ được những điều đã học với trải nghiệm cuộc sống hàng ngày. Từ đó, học sinh có động lực và tham gia tích cực hơn khi được lựa chọn kết hợp những điều mình biết với kiến thức bài học, góp phần hình thành và phát triển phẩm chất – năng lực của học sinh. IV. Hiệu quả của biện pháp Sau gần một năm triển khai thực hiện và áp dụng Học thông qua chơi trong môn Tiếng Việt lớp 4, tôi đã tiến hành thực hiện lại những khảo sát đã thực hiện, kết quả như sau: a) Về phía giáo viên 15
16. Qua biểu đồ cho thấy: + Bản thân tôi và các đồng nghiệp khi thực hiện đã thay đổi cách nhìn cách nghĩ về Học thông qua chơi, thấy được vai trò của Học thông qua chơi rất cần thiết trong dạy học Tiếng Việt. + Áp dụng Học thông qua chơi trong các tiết học đã trở thành thói quen dạy học hằng ngày của giáo viên. + Tôi linh hoạt, sáng tạo lựa chọn nội dung, hình thức tổ chức học tập khi áp dụng Học thông qua chơi vào dạy học Tiếng Việt. + Các tiết học trở nên nhẹ nhàng hơn, vui vẻ, thoải mái, giáo viên giảm bớt sự mệt mỏi, căng thẳng khi truyền thụ kiến thức. Giờ dạy - học luôn sinh động, tạo hứng thú cho học sinh. b) Về phía Học sinh Qua việc lồng ghép tổ chức hoạt động Học thông qua chơi vào dạy học Tiếng Việt, tôi nhận thấy sự chuyển biến rất rõ về ý thức, kết quả học tập của học sinh. Qua biểu đồ cho thấy: Khi chưa vận dụng biện pháp vào dạy học thì số lượng học sinh có hứng thú trong học tập môn Tiếng Việt còn ít, học sinh chưa chăm chú học bài. Nhưng sau khi vận dụng, tôi đã ghi nhận được những kết quả sau: + Số lượng học sinh hứng thú học tập môn Tiếng Việt đã tăng lên rõ rệt. Các em trong lớp học Tiếng Việt ngày càng tiến bộ. Học sinh tự giác, hào hứng trong học tập. Học sinh có thêm vốn từ cho bản thân. + Học sinh say mê khám phá yêu thích môn Tiếng Việt. Trong các tiết học Tiếng Việt, học sinh mạnh dạn, tự tin, khả năng diễn đạt trôi chảy hơn. Qua đó, phát triển được năng lực ngôn ngữ, năng lực văn học và năng lực thẩm mĩ cho học sinh 16
17. rất hiệu quả. + Chất lượng môn học tăng lên, không khí lớp học thay đổi so với đầu năm học. C. PHẦN KẾT LUẬN I. Bài học kinh nghiệm Cùng với lòng nhiệt huyết, sự đam mê và tình yêu dành cho học sinh qua gần một năm kiên trì, bền bỉ thực hiện biện pháp Vận dụng Học thông qua chơi vào dạy học nói chung và vào môn Tiếng Việt nói riêng tôi đã rút ra được một số kinh nghiệm sau: Giáo viên cần nắm rõ về hình thức Học thông qua chơi để từ đó vận dụng linh hoạt vào các hoạt động của từng bài học, môn học. Bản thân mỗi giáo viên cần nâng cao tinh thần tự học, tự trau dồi chuyên môn của mình đặc biệt là các giáo viên trẻ để từ đó đầu tư nhiều thời gian, tâm huyết nghiên cứu xây dựng bài dạy theo hướng Học thông qua chơi, đồng thời tăng cường sự tương tác giữa học sinh và tạo cho học sinh có nhiều cơ hội để trải nghiệm, sáng tạo. Giáo viên là chủ thể cần phải thay đổi, thay đổi về tư duy theo lối mòn. II. Ý nghĩa của sáng kiến Trong trường Tiểu học, việc rèn luyện cho học sinh những tri thức và kỹ năng giao tiếp là điều hết sức cần thiết. Sản phẩm của chương trình GDPT 2018 chính là những thế hệ học sinh được trang bị đầy đủ về năng lực và phẩm chất. Vì thế, thay đổi phương pháp dạy và học có ý nghĩa quan trọng. Học thông qua chơi chính là cách tiếp cận phù hợp mà bản thân tôi nhận được những giá trị cao. Học sinh được thoát ra khỏi sự thụ động, học tập một chiều để tiến dần đến với môi trường học tạp đa chiều, tăng cường sự tương tác giữa giáo viên - học sinh, học sinh – học sinh, học sinh – xã hội. III. Khả năng ứng dựng - Học thông qua chơi mới được ngành giáo dục triển khai cùng với lộ trình thực hiện chương trình GDPT 2018 vì thế giáo viên còn chưa thật sự đưa vào sử dụng, chưa đi sâu vào các việc làm cụ thể. Vì thế, khi sử dụng biện pháp Vận dụng Học thông qua chơi một cách tích cực, học sinh sẽ được phát triển toàn diện về năng lực và phẩm chất theo đúng mục tiêu của chương trình GDPT 2018. - Với hệ thống các biện pháp nêu trên vừa đơn giản, dễ thực hiện. Đề tài này có khả năng áp dụng đối với các khối lớp từ lớp 3 đến lớp 5 ở trong trường và có thể vận dụng được với các trường học trên địa bàn. - Biện pháp đòi hỏi cao ở người giáo viên về sự sáng tạo, không ngại đổi mới trong việc tiếp cận phương pháp dạy học tích cực. 17
18. - Đơn giản dễ thực hiện, không tốn kém, hiệu quả mang lại cao. IV. Ý kiến đề xuất Chuyên môn nhà trường cần khuyến khích và tổ chức các buổi sinh hoạt, chuyên đề dạy mẫu trong nhà trường để giáo viên trao đổi, học hỏi kinh nghiệm về cách áp dụng Học thông qua chơi vào dạy học Tiếng Việt nói riêng và đối với tất cả các môn học khác nói chung. Trên đây là biện pháp“Vận dụng “Học thông qua chơi” để nâng cao chất lượng giờ dạy môn Tiếng Việt lớp 4” và đây chỉ là những suy nghĩ của cá nhân nên sẽ có nhiều thiếu sót. Rất mong nhận được sự đóng góp ý kiến của hộ đồng khoa học giáo dục, quý lãnh đạo, đồng nghiệp để sáng kiến được hoàn thiện hơn. Xin chân thành cảm ơn! 18
19. PHỤ LỤC PHỤ LỤC 1 PHỤ LỤC 2 PHỤ LỤC 3 19
20. TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Bộ Giáo dục và Đào tạo. (2018). Chương trình giáo dục phổ thông tổng thể. Hà Nội. 2. Bộ Giáo dục và Đào tạo. (2018a). Chương trình giáo dục Phổ thông - Chương trình Tổng thể. (Ban hành kèm theo Thông tư số 32/2018/TT- BGDĐT ngày 26 tháng 12 năm 2018 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo). Hà Nội 3. Bộ tài liệu Bồi dưỡng cán bộ, quản lí, giáo viên tiểu học về Học thông qua Chơi, NXB Giáo dục Việt Nam ( 2022). 4. Sách giáo khoa Tiếng Việt lớp 4 (Bộ sách KNTTCS), NXB Giáo dục Việt Nam. 5. Sách giáo viên Tiếng Việt 4 (Bộ sách KNTTVCS), NXB Giáo dục Việt Nam. 20